Луп - Страница 17

Але, зірнуўшы на суседа, расказваць далей Рыгор не стаў, бо Карнюшка раптам пачаў даводзіць сваё. І да Рыгора паступова пачаў даходзіць сэнс яго слоў. Карнюшка выхваляўся:

— От лабідуды! Вучоныя дзятлы! Ты толькі паслухай пра мае прыгоды. Сабралі мне шэсцьдзесят рублёў і кажуць: давай, дзядзька, бяры грошы, а ваўка свайго ў лесе выпусціш! А нам слова дай, што не падманіш. Адзін такі мажны, артыстам назваўся, усё мяне ўшчуваў: навошта жывёлу катуеш? Маўляў, траву трэба есці, мяса нельга. А другі, нягеглы, філосаф быццам, ці хто, яму даводзіць, што хутка ўсім спецыяльных мясных чарвякоў выдаваць будуць, кармі, адсякай па кавалку і еш, а тыя зноў вырастуць. А потым усе да мяне — ваўкі карысныя, іх трэба на волі трымаць. А ты што скажаш, Рыгор? Ён жа перш-наперш на той волі каго-небудзь загрызе, бо яму есці трэба. І не што іншае, а мяса. Вось той зімой, да слова, загналі ваўкі на лёд лася і там яго лёгка ўзялі, бо на лёдзе што лось, што карова — адзін чорт. А лось грошы вялікія каштуе.

— І што ты плявузгаеш, дзядзька. Якія чарвякі, якія ласі?

— Каб цябе перуном! — пакрыўдзіўся Карнюшка. — Я ж табе ўсю праўду кажу!

— Ну й што далей? — вяла спытаў Рыгор.

— Ты, хлопец, нічога, пэўна, не зразумеў. Далі яны мне грошы, быццам купілі майго Лупа, і кажуць: ты яго ў лес адвядзі і выпусці. А то нам нязручна, нас пакусаць можа! Слова ім дай… А слова гэтае — цьфу! А я вось вазьму ды ў райзаг яго здам, сто рублёў яшчэ атрымаю ці шапку пашыю са свайго Лупа. Хе-хе…

Абапал дарогі пацягнуліся рэдкія дрэвы, а потым «зілок» нырнуў у лес. Шлях быў няроўны, там-сям трапляліся ямы, запоўненыя бруднай вадой, але разбітая каляіна вяла ўсё далей, і матор цягнуў добра.

17 гадзін

— Дык, кажаш, талакой сабралі грошы, каб адпусціў? — урэшце зразумеў і здзівіўся Рыгор.

— Я і кажу — ёлупы. Ты не думай, я табе яшчэ траяк дамо, аддзячу. Не дарма ж вязеш.

— Што мне твае траякі, — спахмурнеў Рыгор.

— Траяк да траяка — і паважаюць сваяка!

— Паслухай, Сямён, — пачаў, як з роўным па гадах, Рыгор. — Ты вось неяк лесніком хацеў стаць, у горад ездзіў вучыцца. А лес ты любіш?

— А чаго яго любіць? Ён не баба.

— Яно, можа, і так, але ж, мяркую, якое хараство — лес… Зірні навокал. А спыніцца, паслухаць. Ветрык падзьме, і шолах пойдзе, зашумяць дрэвы. І слухаў бы тое ці ўдзень, ці ноччу ля вогнішча.

— Цх-х-х, — выдыхнуў Карнюшка. — Дзівак ты, Рыгорка.

Рыгор працягваў:

— Я ў арміі, ты ж ведаеш, далёка адсель служыў, усякага пабачыў. Там таго, што ў нас, і блізка няма. Таму і цягнула дамоў, кожнае дрэўца ў думках успаміналася, кожны кусцік, рэчка наша гаротная, невялічкая. Вось аб моры спяваюць, кніжкі пішуць. А лес наш горш за тое мора? Не…

— Дзіўны ты чалавек, — зноў ахалодзіў яго Карнюшка. — А нам, татарам, адзін чорт!

— Дрэнь ты, братка, — памаўчаўшы, сказаў Рыгор.

— Малады яшчэ лаяцца на мяне, — засычэў пакрыўджана Карнюшка. — Пажыві з маё, паспытай ліха.

— Табе людзі паверылі, грошы далі, а ты як таракан, усё б зжор.

— Людзі тыя жыцця не ведаюць нашага. Ім у цацкі гуляць. А жыццё — гэта ведаеш што?

— Ну?

— Натуральны адбор. Нехта гіне, каб другі жыў.

Рыгор здзівіўся:

— Ты, дзядзька, разумнік сваёй гадоўлі.

— Анягож, — згадзіўся Карнюшка.

— А ў сталіншчыну ты што рабіў?

Карнюшка папярхнуўся.

— Што вярзеш, хлопец? У які бок?

— Ведаеш жа, на што намякаю, у які бок хілю.

— Цьфу! — плюнуў Карнюшка. — Я ў тыя гады, калі цябе, да слова, і ў праекце не было, падшыванцам бегаў. Ды што ты можаш аб тым часе ведаць?

— Характар у цябе адпаведны. Неблагія стукачы з такіх выходзілі. У кожнай вёсачцы, у кожным калгасе, а ў горадзе ў кожным двары свой стукачок. Пашчыравалі крывасмокі!

— Лухта. Я пры чым? А вось ты даўно ў мяне на падазрэнні.

Рыгор здзівіўся.

— Гавары, ну!

— Скажу. Мяркую, кантужаны ты быў ці паранены ў галаву. А сёння дабавілі, дык ты і балбочаш абы-што і злуеш. Дурня ж і ў царкве б’юць.

Тое, што ён, як казалі ў іх вёсцы, хацеў лізнуць, а выйшла, што гаўкнуў, Карнюшка зразумеў адразу, бо Рыгор спыніў машыну.

— Вось што, дзядзька. Слухай мяне. Рабі зараз жа тое, што людзям абяцаў, а потым сам, дарэчы, вымятайся!

— Ты што, Рыгорка? — залісіў Карнюшка. — Я ж пажартаваў, а ты ўсур’ёз. Ну куды я пайду на ноч гледзячы? У лесе? А ваўка навошта адпускаць? Яшчэ пакусае каго, бяда будзе!

Рыгор адчыніў кабіну і зазірнуў праз борт у кузаў.

— Я сам яму волю дам. Людзі грошы сабралі, спадзяваліся. А ты вёску нашу ганьбіш!

Луп драмаў, але адразу ачуняў, калі машына спынілася, і моўчкі рвануўся да Рыгора, які закінуў нагу на борт. Той адхіснуўся.

— От дурань. Я ж цябе вызваліць хачу!

— А ён не хоча! — узрадаваўся Карнюшка.

Не дастаўшы Рыгора, Луп больш не лажыўся.

Голад і боль у параненай лапе зноў пакрысе развярэджвалі ў ім лютасць. Машына, між тым, стаяла на месцы, а Гаспадар з Рыгорам спрачаліся, і ў голасе Рыгора ён чуў уладныя інтанацыі, а Гаспадар адказваў, як залежны. І зноў у яго свядомасці ўзніклі дзіўныя думкі аб тым, што Гаспадар не такі ўжо ўсемагутны і моцны, якім здаваўся дагэтуль. Сёння ён упершыню мог параўноўваць таго з іншымі людзьмі, асабліва на рынку, і параўнанне было не на карысць Гаспадара.

— Вылазь, дзядзька, — стаяў на сваім Рыгор.

— Паехалі, — енчыў Карнюшка. — Ну што ты такі злосны, Рыгорка? Не паспаўшы, не паеўшы, а хутка і цямнець пачне…

— Каб не з адной мы вёскі, дзядзька Сямён, я б цябе проста выспеткам у азадак! Няхай бы пахадзіў з ваўком па лесе, пашпацыраваў у нерушы, мо хто з вас і злупіў бы з другога шкуру па дарозе.